Menu
Beniowa, w turczańskim powiecie, w górach Karpackich, na samej granicy węgierskiej, nad rzeką Sanem położona; o 1 milę na południe we wsi Sianki jest źródło rzeki Sanu.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, w Warszawie wydany, w roku 1880, nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Wasilewskiego. Hasło: Beniowa.Dalej czytamy: „Ludności ma 361, w tem rzym. kat. 7, gr. kat. 306, izraelitów 48” (pisownia oryginalna). Dalej nie mniej zawile, moim zdaniem chodzi jednak o parafię Beniowa: „Gr. kat. parafia ma w miejscu, do której należy wieś Bukowiec z 200 parafianami i wieś Sianka z 214 parafianami; cała więc parafia obejmuje 720 parafian”. Parafian greckokatolickich bowiem podobnie jak w sąsiednich Bukowcu (5rz.k.-200gr.k.-45izr.) czy Siankach (23-358-23, ale już 35 Polaków, 341 Rusinów, 11 Niemców) było znacząco więcej. W tym ostatnim przypadku zaskakującym jest jednak fakt tego co stało się z 23 osobami zapisanymi wcześniej jako izraelici? Być może wybrali opcję niemiecką, wśród Żydów takie przypadki nie były znowu jakąś rzadkością. Rzymscy katolicy natomiast swoją parafię mieli w Turce.
W opisywanym czasie nie było jeszcze „ostatniej cerkwi z Beniowej” bowiem ta powstała dopiero w roku 1909. Nieco na północ od dzisiejszego cmentarza stała natomiast cerkiew w typie bojkowskim z 1779 roku, podobna zapewne tej najsłynniejszej – ze Smolnika nad Sanem. Co ciekawe to starą cerkiew rozebrano dopiero w 1926 roku a więc przez pewien czas obie funkcjonowały tuż obok siebie (starsza często stawała się wówczas kaplicą cmentarną), jeszcze ciekawsze jest to, że zwieńczający ją kuty krzyż odnaleźć dziś można na beniowskim cmentarzysku, dwa pozostałe krzyże pochodzą już z ostatniej cerkwi.
Ten typ budowli zaliczany jest do narodowego stylu ukraińskiego, którego wielkim apologetą był inż. Wasyl Nahirny ze Lwowa, projektant ponad 200 cerkwi w całej Galicji; z jego biura wyszły m.in. projekty obiektów w Perehińsku, Bóbrce, Tuchli, Lisieczyńcach, Nadiatyczach, Ostrowie koło Krystynopola, Sielcu Bieńków, Olesku, Mostach Wielkich, Zawałowie oraz Nowym Lublińcu, a w samych Bieszczadach w Bystrem, Lipiu czy Lutowiskach. Najważniejsze jego cechy to rozmieszczenie budowli na planie krzyża greckiego i zwieńczenie przez jedną bądź trzy główne kopuły. W warunkach górskich była to najczęściej budowla drewniana, osadzona na podmurówce z kamienia łamanego, orientowana (prezbiterium skierowane ku wschodowi), trójdzielna, o konstrukcji zrębowej. W Bieszczadach zachowały się do tej pory cztery takie obiekty, oprócz Bystrego są to Chmiel, Hoszów i Hoszowczyk. Trzeba jednak powiedzieć, że cerkiew z Beniowej w niewielkim stopniu tylko się od nich różniła.Fotografie:
Fot.
Beniowa, powiat Turka; parafialna cerkiew greckokatolicka, z 1909 roku, spalona ok. 1947 r. Karta pocztowa wydana w latach 30. XX w. przez zakład fotograficzny „Elwira” w Samborze. Reprodukcja z albumu „Zapomniane Bieszczady” (6 wydań w latach 2005-2020, Ruthenus Krosno), a oryginał tej pocztówki w zbiorze posiada Franiszek Kusal i z tego oryginału jest to reprodukcja. Fot.
Cerkiew pw. św. Michała Archanioła w Bystrem k/Czarnej.Zdjęcie za uprzejmością Dorota Krynicka – fotografia, serdecznie dziękujemy.
